قدیمیترین بازیهای تختهای جهان
تاریخ انتشار: ۱۹ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۲۶۲۷۲۱
وقتی صحبت از آثار باستانی در میان باشد، سلاحها، ابزارهای شکار، ظروف آشپزخانه، زیورآلات و یا سکهها در صف نخست رایجترین اشیائی قرار میگیرند که بازدیدکنندگان در موزهها به دنبال آنها میگردند. با این حال برخی از قدیمیترین اشیاء تاریخی که در مهمترین موزههای جهان نگهداری میشوند بازیهای تختهای هستند که مصریان، چینیها و مردم بینالنهرین و ایرانیهای باستان از هزاران سال پیش ابداع کردهاند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
به گزارش ایسنا، «سینیت»، «ماژونگ» یا «واری»، از جمله بازیهای تختهای به شمار میروند که قواعد آنها با وجود گذشت هزاران سال از زمان ابداعشان، هنوز فراموش نشده است. در ادامه به اطلاعاتی که «موزه بریتانیا» درباره برخی از قدیمیترین بازیهای تختهای جهان منتشر کرده است، میپردازیم:
«بازی سلطنتی اور»
«بازی سلطنتی اور» ساختهشده از چوب و صدف که در گورستان سلطنتی «اور» واقع در جنوب عراق کشف شد و قدمت آن به ۲۶۰۰ تا ۲۴۰۰ پیش از میلاد بازمیگرددقدمت «بازی سلطنتی اور» به حدود ۴۶۰۰ سال قبل در بینالنهرین باستانی میرسد.
قواعد این بازی روی یک کتیبه با خط میخی در ۱۷۷ پیش از میلاد حکاکی شده است. کارشناسان با تحلیل این کتیبه موفق شدند قواعد این بازی را کشف کنند. در این بازی دو بازیکن برای سریعتر رسیدن از یک سمت تخته به سمتی دیگر با یکدیگر رقابت میکنند، درحالیکه از مربعهای مرکزی برای پیشگویی استفاده میشد.
مادر بازیهای باستانی جهان در ایران
هرچند «بازی سلطنتی اور» را قدیمیترین بازی تختهای جهان میدانند، اما به تازگی باستانشناسان در ایران این احتمال را مطرح کردهاند که قدمت بازیهای رومیزی «باستانی شهر سوخته» و «مار و دُم شهر سوخته» از بازی معروف گورستان سلطنتی اور بیشتر است. قبلا قدمت این بازی ۴۲۰۰ سال اعلام شده بود، اما کاوشها و یافتههای جدید باستانشناسان در شهر سوخته سیستان و بلوچستان، قدمت این شهر را حداقل ۳۰۰ سال عقبتر برد، که بر این اساس شهر سوخته حداقل ۳۵۵۰ سال پیش از میلاد (بیش از ۵۵۰۰ سال پیش) بنیانگذاری شده و متعاقب این تاریخگذاری، قدمت این بازی بیش از ۴۴۰۰ سال پیش اعلام شده است. از همین رو باستانشناسان ایرانی، تخته شهر سوخته را «مادر بازیهای باستانی جهان» نامیدهاند.
بازی مار و دم شهر سوخته، شامل چهار تاس و ۳۲ مهره است که بازیکنان باید تلاش کنند مهرههای خود را وارد بازی کرده و با تبدیل آنها به مهرههای بزرگتر در نهایت مهره ۳۲ امتیازی خود را از خانه دم مار خارج کنند. این بازی درباره استراتژی و تاکتیکهای جنگی است.
بیشتر بخوانید:
«مادر بازیهای باستانی جهان» رونمایی شد
«شطرنج لوییس»
«شطرنج لوییس» ساختهشده از عاج گراز دریایی و دندان نهنگ که در اسکاتلند کشف شد. قدمت این شطرنج به ۱۱۵۰ تا ۱۱۷۵ میلادی بازمیرسداین شطرنج که با نام «شطرنج لوییس» شناخته میشود، یکی از مشهورترین اشیاء «موزه بریتانیا» به شمار میرود. این مُهرههای شطرنج که در اواخر قرن دوازدهم میلادی در اسکاندیناوی ساخته شدهاند در سال ۱۸۳۱ میلادی در جزیره لوییس واقع در اسکاتلند کشف شدند.
گمان میرود این مُهرههای شطرنج به تاجری تعلق داشتهاند که از نروژ به ایرلند سفر میکرد و داستانهای متعددی درباره علت مخفی کردن آنها در این مکان روایت میشود.
«واری»
«واری چوبی»«واری» یک بازی با استفاده از محاسبات و استراتژی است که در غرب آفریقا رایج بود و در سایر نقاط جهان نیز محبوبیت داشت و ممکن است امروزه بیشتر با نام «منقله» شناخته شود.
هدف این بازی تصاحب کردن مٌهرههای رقیب و خالی کردن ۶ حفره متعلق به اوست. این بازی تختهای در «سیرالئون» ساخته شده و نکته قابل توجه آن، مجسمهای است که به عنوان پایه برای آن در نظر گرفته شده است.
«سینیت»
جعبه عاجی بازی «سینیت» متعلق به ۱۴۰۰ تا ۱۲۰۰ پیش از میلاد«سینیت» که بازی محبوب «توتعنخآمون» و ملکه «نفرتیتی» بود، یکی از قدیمیترین بازیهای تختهای جهان به شمار میرود که قدمت آن به حوالی ۳۱۰۰ پیش از میلاد میرسد.
این بازی تختهای از ۳۰ مربع در قالب سه ردیف ۱۰تایی تشکیل شده است. در این بازی دو بازیکن برای رساندن تمام مُهرههای خود به انتهای تخته با یکدیگر رقابت میکنند. در این بازی به جای تاس از استخوان یا تکه چوب برای تعیین تعداد حرکات در هر پرتاب استفاده میشود.
برخی از تختهها، مانند این تخته که از یک تکه چوب توخالی و با عاج ساخته شده است، دارای مربعهای کاملاً خالی هستند، در حالی که برخی دیگر شامل مربعهایی هستند که با هیروگلیفهایی تزئین شدهاند که قواعد بازی را نشان میدهند.
در پاپیروس بالا که به فاصله ۱۲۵۰ تا ۱۱۵۰ پیش از میلاد تعلق دارد، یک شیر و غزال حین بازی با «سینیت» به تصویر کشیده شدهاند.
«ماژونگ»
مجموعهای از کاشیهای بازی «ماژونگ» که با استخوان، بامبو و رنگ ساخته شدهاند و به ۱۸۰۰ تا ۱۹۰۰ میلادی تعلق دارندنخستینبار در «دودمان چینگ» در چین بود که بازی استراتژیمحور «ماژونگ» با استفاده از کاشیهای کوچک رواج پیدا کرد. روی هر یک از این کاشیها معمولا نمادهای چینی، شاخههای بامبو و نقطه نقش بسته است، اما کاشیهای خاص با تصویر باد، اژدها، گل و فصلهای مختلف مشخص شدهاند. «ماژونگ» تاریخی که تصویر آن را در بالا مشاهده میکنید ۱۴۰ مورد از ۱۴۴ کاشی اصلی را شامل میشود که از بامبو و استخوان ساخته شدهاند و هر کدام کمتر از ۶ گرم وزن دارند.
«بازی غاز»
بازی سلطنتی غاز متعلق به ۱۸۰۰ تا ۱۸۲۰ میلادی«بازی غاز» را شاید بتوان یکی از قدیمیترین بازیهای تختهای در نظر گرفت که در تعداد انبوه تولید میشد. این بازی بر پایه شانس و اقبال است و استراتژی هیچ نقشی در آن ندارد.
نخستینبار «دوک فرانچسکو دی مدیسی» این بازی را در فاصله ۱۵۷۴ تا ۱۵۸۷ میلادی به «فیلیپ دوم» هدیه داد و با گذر زمان این بازی در سراسر اروپا به محبوبیت رسید. قدمت بازیهایی که در تصویر مشاهده میکنید به ۱۷۷۴ تا اواخر قرن نوزدهم میلادی میرسد و در آنها قواعد بازی به زبانهای فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی نوشته شده است.
هدف در این بازی رساندن مُهره به مرکز صفحه است. در برخی از فضاهای صفحه بازی، قواعد ویژهای وجود دارد. برای مثال اگر مُهره به خانه شماره ۵۸ برسد، بازیکن باید بازی را از ابتدا آغاز کند.
«سوگوروکو»
صفحه چوبی سوگوروکو متعلق به قرن هجدهم میلادیسوگوروکو نخستینبار در قرن هشتم میلادی از چین به ژاپن منتقل شد. این بازی که در ابتدا یک بازی پیچیده با دو بازیکن، یک جفت تاس و ۱۵ مُهره برای هر بازیکن بود در بین اشرافزادگان ژاپنی محبوبیت داشت. این بازی در ظاهر به بازی مار و پله شباهت دارد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: اثر تاریخی بازی تخته ای قدیمی ترین بازی ها ایران باستان بین النهرین مصر چین دفاع مقدس یوسفعلی میرشکاک عمره 1402 حسن روح الامین قدیمی ترین پیش از میلاد شهر سوخته ساخته شده سال پیش شده اند کاشی ها بازی م
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۲۶۲۷۲۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
قدمت «دروازه نفته» ممکن است به پیش از اسلام برسد
ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستانشناس خراسانی گفت: «دروازه نفته» در کلات نادر راه ورود به ایران از آسیای مرکزی است و با مطالعه معماری و پراکندگی قطعات سفال در این فضا میتوان گفت که قدمت آن ممکن است به دوران قبل از اسلام برسد.
رجبعلی لباف خانیکی در گفتوگو با ایسنا اظهار کرد: دژ کلات عارضهای طبیعی و بیضی شکل در منتهیالیه شمال شرق خراسان و بر میانه رشته کوه هزار مسجد واقع است. این عارضه همواره به منزله یک دروازه ورودی به درون ایران و بسیار با اهمیت بوده است. در دو سوی دژ کلات دو دروازه اصلی به نامهای دروازه ارغون شاه و دروازه یا دربند نفته واقع است.
وی با بیان اینکه «دربند نفته» در سمت شمال شرقی کلات نادر قرار دارد، افزود: از این دروازه ورود به نواحی جنوبی کشور ترکمنستان امکان پذیر است. در دوران درازی از تاریخ، اقوام متمدن ایران و آسیای میانه از این طریق با یکدیگر در ارتباط بودهاند و ورود اقوام مهاجم آسیای مرکزی به قلمرو ایران نیز به داخل ایران از همان طریق صورت میگرفته است. نقل قول وجود دارد که تیمور لنگ در ۱۷ مرحله از دروازه نفته قصد ورود به ایران را داشته که موفق نشده است.
این پژوهشگر و باستانشناس خراسانی عنوان کرد: با توجه به موقعیت حساس و سوق الجیشی دژ کلات، طبیعی به نظر میرسد که در دروازههای ورودی کلات تاسیسات لازم به خصوص سازههای دفاعی از گذشتههای دور احداث شده باشد. یکی از آن تاسیسات، سازه معماری جالبی است که بعد از دروازه بر بدنه شمال غرب و مشرف بر راه ارتباطی کلات به ترکمنستان ساخته شده است. آن سازه معماری سنگی که به «تخت دختر» شهرت یافته، بنایی است که به لحاظ ساختار گویا جهت اقامت و پاسداری گروهی قراول یا دیدهبان و مدافع ساخته شده است.
وی ادامه داد: آن فضا به باور اهالی منطقه، سنگری است که سربازان نادرشاه افشار برای حفاظت از دروازه نفته در آن مستقر میشدند، اگر چه این گزاره نمیتواند به دور از حقیقت باشد اما در ساختار معماری اولیه آن آثار و شواهدی موجود است که بیانگر احداث آن در زمانی پیشتر از دوران نادرشاه است، زیرا گذشته از پراکندگی قطعات سفال در محل متعلق به دوران تاریخی، فرم دیوارها و تیرکشهای آن شباهت نزدیک به قلعههای شناسایی شده مربوط به دوران قبل از اسلام در منطقه دارد.
لباف خانیکی تصریح کرد: روزنههای مثلث شکل تعبیه شده بر دیوار جنوبی تخت دختر از نوع روزنههای مشابه بر دیوار «ارگ آقتپه» مربوط به دوران ساسانی در ترکمنستان است. آنچه از دور نمای تخت دختر به نظر میرسد، دیوار مرتفع سنگی با روزنههایی بر بدنه آن است که مانند سدی در راستای شمال غرب و جنوب شرق حد فاصل دو برجستگی در دامنه کوه ساخته شده است.
وی اضافه کرد: بررسی آن سازه از نزدیک جزئیات بیشتری را آشکار میسازد. دیوار سد مانندی که از دور مشاهده میشود، توسط ۲ برج با نقشه راست گوشه و تقریبا مستطیل مانند برجهای اشکانی شهر نیسا و برجهای ساسانی کهن دژ نیشابور، در میان گرفته شده است. دیوار میانی از کف موجود تا بالاترین نقطه بیش از ۸ متر ارتفاع و دو ردیف تیرکش دارد.
این پژوهشگر و باستانشناس خراسانی بیان کرد: در دیوارچینی آن سازه بر خلاف برجهای دیگر کلات دقت زیادی صرف شده، سنگها قواره شده و در بلوکهای مکعب مستطیل و منظم چیده شدهاند. در برخی نقاط نمای بیرونی بقایای اندود گچ برجای مانده است. در امتداد شمال شرقی برج شرقی دیوار سنگی منظم دیگری کشیده شده که در نهایت با یک گوشه قائمه به شمال غرب برگشته و این فرضیه را تقویت میکند که در شمال تخت دختر مانند برج مشرف بر دروازه ارغون شاه حیاط نسبتا وسیعی وجود داشته است.
وی با اشاره به اینکه آن سازه معماری در مسیر سیلاب و عمق یک دره قرار گرفته و انباشت رسوبات هویت آن را با ابهام مواجه کرده است، خاطرنشان کرد: در چالهای که حفاران غیرمجاز در پشت دیوار حفر کردهاند نشانههایی آشکار شده که ۳ طبقه بودن سازه را حکایت میکند و اندود گچ بر رویه داخلی دیوارها هم حاکی از اقامت و استقرار مدافعین در آن است.
لباف خانیکی گفت: آنچه اکنون قابل تشخیص است، عرصه آن سازه معماری با وسعت حدود ۱۶۰۰ متر مربع است. در گوشه جنوب غربی میان سرای تخت دختر اتاقی مربع در ابعاد ۵.۵ متر قابل تشخیص است. با توجه به نزدیکی آقتپه و نسا به کلات میتوان فرض کرد که تخت دختر در دوره ساسانیان، با تاثیرپذیری از ارگ آق تپه یا حصار شهر نسا با برجهای گوشهدار ساخته شده است.
وی افزود: در دروازه نفته تاسیسات دفاعی دیگری نیز ساخته شده که برجهای دیدهبانی نیمه خرابه بر دو سوی تنگه از آن جمله است. آن برجها هم به لحاظ معماری بیشتر شباهت به برجهای الحاقی تخت دختر دارند تا برجهای دروازه ارغون شاه و ممکن است قدمت آنها نیز به پیش از اسلام برسد.
این پژوهشگر و باستانشناس خراسانی اظهار کرد: در عمق تنگه نفته بقایای اندک دروازه آجری پل مانندی با پنج چشمه مانند دروازه ارغون شاه که از گزند سیل مصون مانده نیز قابل تشخیص است. «دروازه نفته» در ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ به شماره ۶۶۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
انتهای پیام